ඕනෑම රටක රටේ අනාගත දිශානතිය තීරණය කරනු ලබන වැදගත් සාධකයක් ලෙස නාගරීකරණය හදුන්වාදිය දිය හැකිය. කාලයත් සමගම මිනිස් ජනගහනය වැඩි වන විට නිවාස, සනීපාරක්ෂක ජලය, සෞඛ්‍ය, අධ්‍යාපනය වැනි පොදු උපයෝගිතා සඳහා ඇති ඉල්ලුම වැඩි වන අතර වඩා හොඳ රැකියා අවස්ථා, වඩා හොඳ අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍ය සහ වෛද්‍ය පහසුකම්, වාණිජකරණය, වඩා හොඳ ජීවන තත්ත්වය, සමාජ තත්ත්වය යනාදිය සඳහා ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ජනතාව නාගරික ප්‍රදේශවලට සංක්‍රමණය වීම මෙය තුළින් සිදුවෙයි.
මේ වනවිට ලෝක ජනගහනය දෙස අවධානය යොමු කිරීමේදී ලැබී ඇති දත්ත මගින් අනාවරණය වී ඇත්තේ ජනගහනය සැලකිය යුතු ලෙස වර්ධනය වී ඇති බවයි . පසුගිය වසර සිය ගණන තුළ අපගේ ආර්ථිකයන් වඩාත් කාර්මිකකරණය වී ඇති අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, තවත් බොහෝ දෙනෙක් නගරවලට සංක්‍රමණය වී තිබේ. මෙම ක්‍රියාවලිය නාගරීකරණය ලෙස හැඳින්වේ.
ශ්‍රී ලංකාව තුළ නාගරික සංකල්පය මුලින්ම හමුවන්නේ රාජධානි සමය තුළදී ය. ඵෙතිහාසික මූලාශ්‍රවලට අනුව ලංකාවේ මුල්ම ප්‍රධාන නගරය ලෙස සැලකෙන්නේ අනුරාධපුරයයි. පැරණි නාගරික සංකල්පය නූතන නාගරික සංකල්පයට වඩා වෙනස් වූ ස්වරූපයක් ගනී. මුල්කාලීනව ගංගා නිම්න ආශ්‍රිතව වර්ධනය වූ ලාංකීය නගර පසුකාලීනව වැව් ජනාවාස දෙසට ද ව්‍යාප්ත වී තිබෙන බව සඳහන් වේ.
ශ්‍රී ලංකාවේ නාගරීකරණය සම්බන්ධයෙන් අවසන්වරට සමීක්ෂණයක් සිදුකර තිබෙන්නේ වර්ෂ 2012 දීය. මෙම ජන හා නිවාස සංගණනයට අනුව මෙරට නාගරීකරණය 18.2 % ක් ලෙස සදහන් කොට තිබේ.
කෙසේවෙතත් මෙලෙස වැඩිවන මිනිස් අවශ්‍යතා තුළින් සිදුවන මෙම නාගරීකරණය මගින් මේ වන විට අර්බුද කාරී වාතාවරණ රැසක් මතු වෙමින් පවතී. ඉන් මතුවී තිබෙන ප්‍රධානතම ගැටළු වනුයේ නාගරීකරණය නිසා පරිසරයට වනාන්තරවලට සිදුවන හානියයි. නාගරිකරණය තුළ නාගරික ප්‍රදේශ පුළුල් වන විට, නිවාස, යටිතල පහසුකම් සහ අනෙකුත් සංවර්ධනය සඳහා පහසුකම් සැලසීම සඳහා ඔවුන් බොහෝ විට වනාන්තර සහ අනෙකුත් ස්වාභාවික වාසස්ථාන ආක්‍රමණය කරයි. නාගරික ජනගහනයෙන් සම්පත් සඳහා වැඩිවන පරිභෝජනය සහ ඉල්ලුම සමඟ ඒකාබද්ධ වූ මෙම ආක්‍රමණය කෘෂිකර්මාන්තය, දැව කැපීම සහ වෙනත් භාවිතයන් සඳහා වනාන්තර එළිපෙහෙළි කිරීමට හේතු විය හැක.
නාගරීකරණය වන විනාශයට හේතු වන ආකාරය පිළිබඳ වඩාත් සවිස්තරාත්මක බැලීමේදී, නාගරික සංවර්ධනය වනාන්තර ඇතුළු ස්වභාවික වාසස්ථාන සෘජුවම විනාශ කිරීම හේතුවෙන් වනාන්තරවල ජීවත්වන වනජීවීන් සඳහා ඇති භූමි ප්‍රමාණය අඩු කරයි.
ජනගහනයනාගරිකප්‍රදේශකරාසංක්‍රමණයවනවිට, පරිභෝජනරටාවෙනස්වනඅතර, ආහාර, දැව සහ ඉන්ධන වැනි සම්පත්සඳහා ඇති ඉල්ලුම ඉහළ යාමට හේතුවන අතර එමඟින්වන විනාශය ඇති විය හැක. නාගරික ප්‍රදේශවලට බොහෝ විට කෘෂිකර්මාන්තය සඳහා ඉඩම් අවශ්‍ය වන අතර, එමඟින් කෘෂිකාර්මික කටයුතු සඳහා වනාන්තර එළි පෙහෙළි කිරීමට සිදුවිය හැකිය. එමෙන්ම නාගරීකරණය ඉදිකිරීම්, ගෘහ භාණ්ඩ සහ අනෙකුත් භාවිතයන් සඳහා දැව සඳහා ඇති ඉල්ලුම වැඩි කරන අතර එමඟින් දැව කැපීමේ පිළිවෙත් වැඩිවීම වන විනාශයට මග පාදයි.
තවද මිනිසුන්ගේ ප්‍රවාහන කටයුතු සඳහා අවශ්‍ය මාර්ග, දුම්රිය මාර්ග සහ අනෙකුත් යටිතල පහසුකම් ව්‍යාපෘති සඳහා අවශ්‍ය ඉඩම් ලබා ගැනීම සඳහා ද වනාන්තර එළිපෙහෙළි කිරීම සිදු කරනු ලබයි.
මින් පෙනී යන්නේ නාගරීකරණය තුළ පරිසර පද්ධතියෙන් විශාල කොටසක් පරිසරයටම අහිමිවන බවයි. එය මිනිසාට මෙන්ම සතුන්ට ද ඉතාමත් අහිතකර තත්ත්වයකි.
කෙසේවෙතත් නාගරීකරණය තුළින් සිදුවන වන විනාශයට සිදුවන බලපෑම අවම කිරීමට තිරසාර නාගරික සැලසුම්කරණය සහ හරිත යටිතල පහසුකම් ක්‍රියාත්මක කළහැකි අතර නාගරික ප්‍රදේශවල වනාන්තර සහ අනෙකුත් ස්වාභාවික පරිසර පද්ධති ආරක්ෂා කිරීමට සහ වැඩිදියුණු කිරීමට හැකියාව ලැබේ. උදාහරණයක් ලෙස, නාගරිකඋද්‍යාන නිර්මාණය කිරීම, ගස්සිටුවීම සහ නාගරිකපරිසරයේ ජෛවවිවිධත්වය වැඩිකිරීමට සහ පරිසරයේ ගුණාත්මකභාවය ඉහළ නැංවීමට උපකාරීවේ.
එබැවින්, වනාන්තර සහ නාගරික සංවර්ධනය අතර සමතුලිතතාවයක් පවත්වා ගැනීම අනාගත පරපුර සඳහා ස්වාභාවික සම්පත් සහ සෞඛ්‍ය සම්පන්න පරිසරයක් සුරක්ෂිත කිරීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වන බව මතක තබා ගන්න.